We kennen allemaal dat kerstlied wel: “stille nacht, heilige nacht, Davids zoon, lang verwacht, die miljoenen eens zaligen zal, wordt geboren in Bethlehems stal, …”. Het is een lied dat zo maar de sfeer kan oproepen van een vrieskoude wandeltocht door een verstilde besneeuwde kerstnacht naar de kerk, met daarbinnen warme chocolademelk en glühwein. Het heeft iets geruststellends in z’n vertrouwdheid en voorspelbaarheid. Het lied is overigens buiten de kerken zo mogelijk nog bekender dan daarbinnen. Want voor de kerken was het lang wat al te zoetelijk. Maar tegenwoordig wordt het regelmatig weer opgenomen in de kerstnachtdiensten.

Als we dan luisteren naar ‘stille nacht’, komt de vraag op wat die stilte van de kerstnacht zoal kan uitbeelden. Ja, wat betekent stilte sowieso eigenlijk in onze taal? Stilte staat vaak voor de afwezigheid van herrie en gedoe. Stilte heeft met rust te maken. Maar stilte kent ook negatieve kanten. Er kan dreiging van uitgaan. We spreken van ‘de stilte voor de storm’ bijvoorbeeld, of denk anders maar aan het zwijgen van mensen als vorm van agressie. Er kan wanhoop schuilgaan in de stilte: met stomheid geslagen zijn, of een doodse stilte ervaren. Stilte kan stiekem zijn: iets stil willen houden, of een stille drinker zijn. Eenzaamheid is ook een vorm van stilte: ondragelijke stilte ervaren.

Nu denk ik dat het kerstlied met zijn stilte iets positiefs wil uitdrukken. Ik denk dat het verwijst naar een verwach­tings­volle stilte, zoals een theaterzaal stil wordt als het doek opengaat. Of naar een serene stilte die ons even stopzet en laat nadenken. Die ons voorbereidt op de komst van iets dat echt belangrijk is; de komst van iets moois en goeds wat we nauwelijks meer verwachten, omdat we er bijna niet meer op durven hopen. Een stilte die daarmee eigenlijk toch al een beetje ingevuld is.

Maar dan klinkt het lied dit jaar op z’n minst dubbelzinnig. Door de coronapandemie zal het met Kerst op straat, en vast ook thuis, stiller zijn dan normaal. Het is maar de vraag of en in welke mate er familiebezoek mogelijk is. Veel bijeenkomsten waar je anders naar uitkeek zullen niet kunnen doorgaan, of in elk geval veel minder vrolijk en spontaan zijn. De stilte van corona laat de levende communicatie tussen ons verstommen.

Dat geldt in De Waal ook voor de kerstnachtdienst. De protestantse gemeente Waal – Koog – Den Hoorn moet in verband met de coronamaatregelen keuzes maken en schakelt terug wat het aantal kerkdiensten rond Kerst en de jaarwisseling betreft. De keuze is er voorlopig op gevallen om de diensten in de kerk in Den Hoorn te houden, omdat er vandaar beeldverbinding mogelijk is (vind Den Hoorn op: www.kerkdienstgemist.nl). Zo kunnen mensen wel vanaf de bank thuis meekijken. Helaas zijn er daarom in heel december geen diensten in de kerk van De Waal. Ook zal de traditionele nieuwjaarsdienst er niet zijn. Dat is jammer. Er zijn wel twee kerst-avonddiensten (17 uur en 21 uur) op 24 december en er is een eerste kerstdagdienst op 25 december om 10.30 uur in de kerk van Den Hoorn. Als u dat wilt nakijken kan dat op www.pgwaalkoogdenhoorn.nl.

De stilte van deze Kerst heeft iets van een stilvallen. Dat is zeker zo, als we ons realiseren hoeveel mensen het slachtoffer geworden zijn en nog worden van de pandemie. Er is misschien ook wel iets van je adem inhouden, bij een angstig en onzeker gevoel over wat de toekomst ons kan brengen.

En toch: er blijft iets in ons resoneren dat verlangt naar vrede, vrolijkheid en rechtvaardig­heid. Er leeft in ons, zeker in deze tijd, ook een diep verlangen naar genezing en herstel. En dan denk ik niet alleen aan coronapandemie, maar ook aan het klimaat of aan de verhoudingen tussen (groepen) mensen onderling. Een ‘Stille Nacht’ kan je dan ook voorbereiden op iets dat boven al dat gewone, gebruikelijke en zorgelijke, uitstijgt. Die hoop te willen zien is een keuze. Het maakt dat je gespitst wilt zijn op het licht dat ons aanstoot. Het maakt dat we mee willen bewegen als het donker gebroken wordt door een morgen die weer nieuwe kinderen begroet en kansen geeft. Laten we in die rijkgevulde stilte hopen op een nieuw jaar dat mensen niet langer isoleert, maar solidariseert.

Ds. Anne Kooi