Drie-eenheid

De heilige Geest hoort bij de ‘Drie-eenheid’ van ‘Vader, Zoon en heilige Geest ‘. Daarmee wordt het samenspel van God als Vader, God als Jezus Christus en God als de heilige Geest bedoeld. Zij horen heel intens bij elkaar, want God is één. Maar ze laten ook drie afzonderlijke aspecten van het goddelijke zien. Het denken over deze Drie-eenheid (ook ‘Triniteit’ genoemd) is specifiek voor het christendom.

Jezus zelf zegt: ‘Ga dan op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader, en de Zoon en de heilige Geest en hen te leren dat zij zich moeten hou­den aan alles wat ik jullie opgedragen heb.’ (Matteüs 28, vers 19). Jezus zegt dit aan het einde van zijn aanwezig­heid op aarde.

Aan het begin van zijn optreden is Jezus zelf ook gedoopt. Johannes de doper doopte hem in het water van de Jordaan; de heilige Geest daalde daarna als een duif uit de hemel op hem neer (Matteüs 3, vers 16). Mensen worden met water gedoopt, maar soms zijn ze in navolging van Jezus, ook gedoopt met de heilige Geest.

De heilige Geest en mensen

Als Jezus na zijn lijden en opstanding naar zijn Vader in de hemel gaat, belooft hij de heilige Geest aan zijn leerlingen die op aarde blijven. Pinksteren herinnert ons daaraan. Als de heilige Geest komt zijn er stevige windvlagen en ver­schij­nen er vuurtongen die zich verspreiden en zich op mensen neerzetten. ‘Vervuld van de Geest’ spreken zij in allerlei vreemde talen (Handelingen 2, vers 1 – 13). De heilige Geest ´inspireert´ mensen ´letterlijk´. Het overstijgen van grenzen tussen mensen door goed commu­niceren, hoort bij de Geest. Water, wind en vuur symboliseren zijn aanwezigheid.

De heilige Geest helpt de mensen in de wereld om Gods woord, weg en waarheid te volgen en zo treedt hij op als pleitbezorger (advocaat). Hij wordt ook de trooster genoemd. De Geest werd overigens al lang vóór het christendom gekend: in het eerste Bijbelboek, in Genesis, horen we in de tweede zin al dat Gods geest over het water zweefde. Gods geest mag je, net als de ‘Geest van waarheid’, begrijpen als de heilige Geest. Ook de gedrevenheid en de moed van de profeten om ongemakkelijke waarheden te zeggen, wordt toegeschreven aan de heilige Geest. Van de sterke Simson wordt bijvoorbeeld in het boek Rechters (13:25) gezegd dat hij door Gods geest tot daden wordt aangezet.

Wat de heilige Geest doet

De heilige Geest geeft een goede mentaliteit en sfeer onder de mensen, en geeft bereidheid om te doen wat God en Jezus van hen vragen. De heilige Geest is in de concentratie van het gebed en geeft hoop. Paulus spreekt over de gaven van de heilige Geest. Hij zegt dat iedere gelovige zijn of haar eigen kado van de heilige Geest krijgt, en dat elk kado belangrijk is voor de gemeenschap. Bijvoorbeeld: wijsheid verkondigen, vertalen, geloof tonen, kunnen genezen, troosten, voor elkaars ziel zorgen, goed organiseren, vrijgevig zijn, profeteren. Paulus spreekt in de brief aan de Galaten (5:22) over wat de heilige Geest zelf onder de mensen geeft: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijk­heid, goedheid, geloof, zachtmoedig­heid en zelfbeheersing.

Als christenen in hun kerken proberen om met deze door de Geest gegeven mentaliteit aan het werk te gaan heet dat diaconaat (materiële hulp aan armen) en pastoraat (geestelijke begeleiding van gelovigen). Als christenen opkomen voor arme mensen, of als zij het opnemen voor de mensenrechten – waar ook ter wereld – is dat een profetische taak die de Geest ingeeft.

Creativiteit en vakmanschap

Een bijzonder aspect van de werking van de heilige Geest is de inspiratie tot het maken van kunst. De Geest geeft verbeeldingskracht. Veel schilderijen, literatuur en muziek zijn gemaakt door mensen die zeggen dat de heilige Geest hen geholpen heeft bij het creatieve proces. Hun kunst is een ode aan God en / of Jezus.

Besaleël is misschien wel de eerste vorm­gever ooit van liturgische voorwerpen en ruimten. Hij maakt o.a. de verbondsark en de tabernakel: de tempel-tent die meegaat met de bevrijding van Gods volk uit de slavernij. Zijn talent wordt beschreven in het Bijbelboek Exodus (31:1-11). Besaleël betekent: ‘in de schaduw van God.’ Hij heeft van Gods geest zijn inspiratie gekregen.

Glas-in-loodraam van Bernini (1666) in St.-Pietersbasiliek, Rome

De duif is het beeldmerk van de heilige Geest. Die herinnert aan de duif bij de doop van Jezus, maar ook aan de duif die Noach er na de grote overstroming op uitstuurde om te zien of de aarde weer voor mensen bewoonbaar is.

In dit symbool is een duif te herkennen die de heilige Geest verbeeldt. Het doet denken aan het genoemde Bernini glas-in-loodraam in Rome. Dit symbool is het logo van de Protestantse Kerk in Nederland.